Bombaj (Mumbai)

Bombaj (Mumbai) - stolica stanu Maharasztra i największe miasto w Indiach (ponad 20 mln ludności), położone nad Zatoką Bombajską w miejscu odgrodzonym górami od wnętrza lądu. Zatoka tworzy głęboki naturalny port, co w połączeniu z zamkiem obronnym istniejącym dawniej na pobliskiej wyspie, czyniło z tego miejsca silny punkt oporu.

Miasto założyli Europejczycy. Do czasu ich przybycia w XVI w. rejon Bombaju był w posiadaniu różnych władców. W średniowieczu na wyspie Elefanta – 9 km od Bombaju – król Pulakeśina II wzniósł słynną świątynię boga Śiwy, a pomiędzy 450 a 750 rokiem n.e., budowano tam kolejne świątynie hinduistyczne. Jednak tereny nad Zatoką Bombajską nie posiadały większego znaczenia gospodarczego. W roku 1534 sułtan Gudżaratu przekazał je Portugalii. Kiedy w 1661 roku Katarzyna z Bragancy poślubiła angielskiego króla Karola II, Portugalia w posagu księżniczki przekazała mu wyspę w zatoce Bom (ang. Bom Bay) – doskonałe miejsce na port i bazę dla marynarki wojennej. Była to pierwsza angielska posiadłość w Indiach. W 1668 r. król przekazał wyspę w dzierżawę Kompanii Wschodnioindyjskiej za kwotę 10 funtów rocznie. Anglicy założyli małą faktorię handlową, która szybko rozwinęła się w duże miasto. W roku 1677 Bombaj liczył już 60 tys. mieszkańców. W 1684 r. utworzono tu Sąd Admiralicji, a w1687 przeniesiono z Suratu prezydencję Kompanii Wschodnioindyjskiej. Bombaj okazał się najważniejszym nabytkiem terytorialnym Kompanii w Indiach w XVII stuleciu i stał się obok Madrasu jej głównym ośrodkiem.

W XVIII i XIX wieku Bombaj rozbudował się wprost niebywale. Wzdłuż brzegu morskiego wzniesiono okazałe budynki urzędowe, które oddzielono od miasta szeroką Esplanade Road i dworcem kolejowym im. królowej Wiktorii. Była to jedna z najbardziej imponujących grup budynków urzędowych w całym imperium brytyjskim. W Bombaju znajdowała się siedziba Sądu Najwyższego, powstał uniwersytet, a także działały słynne stocznie okrętowe. Anglicy zbudowali nowoczesną drogę z Bombaju do Agry oraz uruchomili w rejonie miasta jedną z pierwszych linii kolejowych w Indiach. Od drugiej połowy XIX w. miasto stało się także ważnym centrum życia politycznego. W roku 1885 w Bombaju odbył się pierwszy zjazd Indyjskiego Kongresu Narodowego, a w okresie walki o niezależność Indii od Wielkiej Brytanii w Bombaju mieszkał i działał M. Gandhi. W 2008 roku miasto stało się celem wielkiego ataku terrorystycznego – w dniach 26-29 listopada ekstremiści islamscy przeprowadzili serię 10 zamachów, w których zamordowano kilkaset osób.

Obecnie Bombaj jest obok Delhi i Kalkuty najważniejszym miastem w kraju. To  wielki ośrodek gospodarki, kultury, edukacji, rozrywki oraz zdecydowanie najbardziej kosmopolityczne indyjskie miasto. Zamieszkują w nim ludzie różnych narodowości, którzy ściągają tu w poszukiwaniu pracy ze wszystkich zakątków Indii, a także z zagranicy. Ten międzynarodowy charakter szczególnie widać w centrum i w dzielnicy Colaba, gdzie na ulicach mieszają się ludzie różnych kultur i religii, a w restauracjach można legalnie zjeść danie z wołowiny. Miasto zachowało również wiele ze swej europejskości. W dawnych gmachach urzędów angielskich mieszczą się dziś urzędy indyjskie oraz siedziby ważnych firm i instytucji, a zaskakujące może być to, że wśród przechodniów przeważają osoby ubrane w europejskim stylu. Bombaj posiada niepowtarzalną atmosferę, jaką mają tylko wielkie metropolie z ciekawą historią. Dworzec kolejowy Victoria Terminus oraz świątynie na Elefancie zostały wpisane na listę zabytków UNESCO. Należy polecić ciekawe sklepy z antykami i galerie z dziełami sztuki w dzielnicy Colaba, a także bazary pełne egzotycznych towarów. Bombaj jest miastem bardzo drogim w porównaniu z innymi miastami Indii. Oprócz eleganckich dzielnic i rejonów (Colaba, Kala Ghoda, Churchgate) miasto posiada liczne dzielnice slumsów.

Europejczycy podróżujący po Indiach mogą łatwo znaleźć zatrudnienie jako statyści w produkcjach bollywoodzkich. W lipcu 2009 roku podczas wyprawy Klubu Laurazja do środkowych Indii pięcioro uczestników naszego wyjazdu zagrało w filmie pt. „Un hazaro ke nam” o ataku terrorystycznym na hotel Tadż Mahal.

Najważniejsze miejsca do zobaczenia: Dworzec kolejowy królowej Wiktorii (Victoria Terminus – obecnie Dworzec Chhatrapati Shivadźi); Brama Indii i hotel Tadż Mahal; Muzeum Księcia Walii (obecnie Muzeum Chhatrapati Shivadźi); budowle z czasów kolonialnych w dzielnicy Colaba oraz wokół placu Oval Maidan (gmach Sądu Najwyższego, Uniwersytet, wieża zegarowa i inne); katedra św. Tomasza; synagoga; wyspa Elefanta (9 km od Bombaju).

Pozostałe miejsca: muzeum Gandhiegi Mani Bhavan i świątynia dżinijska na Wzgórzu Malabarskim; świątynia Mahalakszmi; meczet Hadżi Alego; Muzeum Monet; pralnie na Mahalakszmi Dhobi Ghat; Bollywood.

Zalecany minimalny czas pobytu: 2 dni.

Na zdjęciu: Brama Indii wybudowana na cześć króla Jerzego V, który w roku 1911 odwiedził Indie
Brytyjskie. W tle hotel Tadż Mahal.

Tekst i zdjęcie: Jarosław Poniewiera

Literatura:

Dziewanowski K., Brzemię białego człowieka (tom I), Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", Warszawa 1981 Dziewanowski K., Brzemię białego człowieka (tom II), Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", Warszawa 1989 Wolpert S., Nowa historia Indii, Wydawnictwo "Książka i Wiedza", Warszawa 2010