Mjanma (Myanmar)

Oficjalna nazwa Birmy od 1989 r. (właściwie Związek Mjanma, a od 2010 r. Republika Związku Mjanma). Nazwa ta oznacza „Kraj silnych jeźdźców” i była drugą tradycyjną nazwą Birmy (obok Suvanabhumi, „Złota Ziemia”) do czasów kolonialnych. Jednocześnie obok nazwy Myanma istniała jej wersja potoczna Bamar, będąca zniekształceniem słowa Myanma (Myanma=Mranma=Branma=Bama=Bamar) i będąca określeniem etniczności, czyli narodu birmańskiego. To właśnie tą nazwę usłyszeli Brytyjczycy i na jej podstawie utworzyli nazwę Burma, od którego pochodzi nasza Birma. Burma była międzynarodową nazwą kraju nad Irawadi do 1989 roku. W tym roku nowy skład rządzącej junty wojskowej dokonał akcji nacjonalizacji nazw – m.in. Birma na Myanmar (Mjanma), Rangun na Yangon, Irawadi na Ayeyarwady itp. Wtedy również pojawiła się litera „r” w angielskiej nazwie, choć się jej nie wymawia. Głównym celem zmiany miała być birmanizacja (właściwie „mjanmaryzacja”) nazw, idąca w parze z silnym kursem wielko-birmańskiego („mjanmarskiego”) nacjonalizmu junty. Cała zmiana wywołała niezwykłe zamieszanie (z punktu widzenia językowego zdanie o tym, że zmiana nazwy z Birmy na Myanmar jest przykładem birmanizacji, brzmi absurdalnie) i wzbudza sporo kontrowersji. Część badaczy zgadza się z tą decyzją, jako przywróceniem tradycyjnych nazw, pozostała część uznaje to za przykład nacjonalizmu junty i element polityki siłowej asymilacji nie-birmańskich mniejszości zamieszkujących 1/3 kraju. Sytuację komplikuje fakt, iż zmian nazw nie uznała opozycja, apelująca o używanie starych nazw (a więc: „Birma”, „Rangun” itp.), a wraz z nią – popierające ją państwa zachodnie (USA, Wielka Brytania) i ich media (m.in. BBC, CNN i in.). W dyskursie przeciwników zmian podkreśla się, iż jest to działanie sztuczne (dotyczy wszak tylko nazw międzynarodowych, a nie tych używanych w języku birmańskim), podjęte w celu odwrócenia uwagi (nazwa Myanmar jest słabo znana) i świadczy o kursie wielko - birmańskiego nacjonalizmu junty . W języku polskim zgodnie z wytycznymi Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej można stosować OBIE NAZWY (tj. Mjanma i Birma), choć Komisja w całym swoim dotychczasowym orzecznictwie polecała stosowanie nazw zakorzenionych w języku polskim (Birma, Rangun, Irawadi itp.). MSZ z kolei nakazuje formalnie stosować formy politycznie poprawne, a więc Myanmar (od 2012: „Mjanma/Mianma”). Chaos jest potęgowany faktem, iż kwestia dotyczy wyłącznie rzeczowników: przymiotniki i przysłówki pozostają po staremu: „birmański”, „birmańskie” itp. Kwestia używania nazw nie jest neutralna: stosując nazwę „Mjanma/Myanmar” bądź „Birma” opowiadamy się światopoglądowo, świadomie czy nie, za którąś ze stron w wewnątrz-birmańskim konflikcie (rząd junty wojskowej vs opozycja demokratyczna).

Więcej na temat etymologii nazwy, historii jej zmiany i wiążących się z nią aspektów politycznych, patrz artykuł Michała Lubiny: Birma, Myanmar, Mjanma... czyli rzecz o nazwach.

Tekst: Michał Lubina